Com ac sabetz probablament, los Xaus encontres de l’immersion organizats per l’ISLRF que’s debanèn los 21 e 22 de març a Carcassona. Augan, lo tèma qu’èra « cossí imaginar aprene una lenga per la parlar pas ? ». Ua delegacion d’estudiants d’Aprene 1 qu’i participè e que’m perpausi aquiu de’vs parlar, taus qui n’i èran pas d’ua intervencion qui m’agradè particularament, la de la dauna Katell Chantreau. La bretona que’ns partatgè las resultas de la soa tèsi « transmettre une langue minoritaire autochtone à ses enfants : le cas du breton ». Que’m sembla d’ua part qu’aquò pòt estar ua question qui’s van pausar dilhèu los mainatges de las nostas escòlas quan sian adultes e d’auta part que la mira de l’immersion, en mei de fabricar locutors, qu’ei de fabricar locutors qui ajan enveja de har passar la lenga.
Dauna Chantreau, que’s pausè tres questions entà miar la soa reflexion : quaus son los objectius, las estrategias deus pairs, l’usatge deu breton qui hèn dab lo mainatge e que çò qui esperan d’eth ? Que çò qui influencia las causidas lingüisticas deus pairs ? Quau sens e balhan los pairs a la transmission de la lenga ?
L’objectiu purmèr dab aqueras questions, qu’èra de compréner quin fonciona la transmission deu breton tà sortir pistas de politica linguistica o associativa entà sostiéner-la. Que vam véder que l’expression «lo qui vòu, be pòt» ne’s pòt pas aplicar aquiu.
L’enquista qu’a portat sus pairs vaduts entre 1970 e 1995 e qui parlavan ja breton abans la neishença deu mainatge qué que sia lo nivèu. Qu’an responut a mantuns questionaris e la dauna Chantreau que s’en ei entretenguda dab quauques 50 pairs.
De tot aquò, que’n a podut sortir 4 tipes de transmetors : hòrts, qui parlan de contunh en breton (41%), intermediaris, qui practican un bilingüisme 50-50 (21%), febles, qui parlan de quan en quan e sovent pendent temps categorizats (devers, cançons,…) (28%) e non-transmetors (10%). Cada tipe de transmetor qu’a un objectiu purmèr en har passar la lenga. Taus transmetors hòrts e intermediaris, qu’ei «que’m parlen en breton», «que sian ad aise dab lo breton», «qu’aimen lo breton». Taus transmetors febles qu’ei «qu’ajan lo breton a l’aurelha», «que comprenen lo breton».
Tà arribar ad aqueth objectiu, que sorteishen duas estrategias : lo bilingüisme o lo monolingüisme, dab cadua rasons variadas. Los estratègues monolingües que vòlen inversar las valors lingüisticas de la societat, balhar fòrça a la lenga minoritària. Los bilingües, au contrari, ne’s senteishen pas d’anar a contrabriu o que vòlen sonque obrir ua pòrta au mainatge e plan sovent, que disen que un usatge impausat que hè sortir tensions hens la familha.
Las espèras cap aus mainatges que’s desseparan en duas categorias, los qui non demandan pas de respóner en breton sia per’mor qu’ei evident, sia au contrari entà non pas en·hastià’us. Los qui demandan, que passan ua frasa en francés e sonque.
Las causidas lingüisticas que son influenciadas de mantun biaish. Lo hialat sociau deus amics e tribalh que jòga un cèrt ròtle : mei ei dense, mei la transmission qu’ei hòrta. L’escòla qu’a tanben (e plan segur) ua influéncia mes qu’ei tanben influenciada. Las possibilitats d’escolarizacion en breton que son las Diwan, lo bilingüe public o lo bilingüe catolic. Mei la transmission e’s vòu hòrta, mei los pairs inscriven lo mainatge en Diwan. Hens l’aute sens, dus grops que s’opausan, los qui tròban que l’escòla qu’ei un sosten (sovent los transmetors febles o los qui an un parelh non bretonant) e los qui venden un troble, per’mor los mainatges parlan paradoxaument mensh breton. Aquò’s pòt explicar per’mor l’esfèra de socializacion deus mainatges que s’espandeish en entrar a l’escòla e l’influéncia de la familha que’s reduseish. Ua escolarizacion en diwan que balha totun ua responsa au pair bretonant quasi automatica contra 53% hens lo public.
Los sens balhats a la transmission que son numerós. Los transmetors hòrts que parlan d’integrar lo mainatge hens ua cultura, un grop sociau, balhà’u arraditz. Los transmetors febles evòcan l’obertura d’esperit, la facilitat futura a arcuélher las diferéncias o las minoritats, d’apréner d’autas lengas. Seguir l’istòria familiau, los esfòrç militants hèits peus grans e solide la luta entà la subrevita de la lenga que son d’autas motivacions. En tot cas que transmetem çò qui èm.
Entà acabar, la dauna Chantreau que balha pistas ligadas ad aquestas resultas. Entà sostiéner la transmission que caleré per exemple ajudar los pairs qui an un sentiment d’incompeténcia a progressar e préner hidança, crear hialats de pairs bretonants entà que’s posquian arretrobar dab los mainatges e parlar, o tradusir mangas, los libes los mei crompats peus joens en breton.
Aquiu un resumit de la tèsi de Katell Chantreau. Se’v interèssa, que la podetz trobar en linha (https://theses.fr/2022REN20018) o anar véder las vidèos qui en parlan sus treukas.net.
Matiàs Buzy e la còla
Laisser un commentaire